روش‌های خشك كردن

خشك كردن با حرارت مصنوعی

چنانچه درجه حرارت و تهویه به خوبی كنترل شود این روش خوب و قابل قبول خواهد بود. این روش نسبت به روش خشك كردن در هوای آزاد دارای مزایایی می‌باشد. در این روش فعالیت آنزیم‌ها به سرعت متوقف می‌شود و باعث جلوگیری از فساد و تجزیه مواد مؤثره گیاه می‌شود.

جریان هوای معمولی (چند روز) (ذرت، گندم، برنج)

جریان هوای گرم (40 تا 80 درجه سانتیگراد) (چند ساعت طول می‌كشد) (گیاهان دارویی)

جریان هوای داغ (200 تا 1000درجه سانتیگراد) (مدت چند دقیقه) (گیاهان داروئی خاص مثل تاتوره، تاجریزی، علوفه دامی)

خشك كردن با حرارت مصنوعی با جریان هوای معمولی

این روش دارای سالنهای مجهز به فن و هواكش می‌باشد كه در اثر كوران باد گیاهان خشك می‌شوند. استفاده از تهویه تنها در روزهای گرم و خشك جایز می‌باشد و در روزهایی كه رطوبت هوا بیش از 50% باشد استفاده از این روش مناسب نیست.

خشك كردن با حرارت مصنوعی با جریان هوای گرم

این روش در مقایسه با روش قبل از كیفیت بهتر و سرعت بیشتری برخوردار می‌باشد. به این سبب به منظور خشك كردن گیاهان اغلب از این روش استفاده می‌شود. در این روش از دمای 40 تا 80 درجه سانتیگراد و تهویه مناسب استفاده می‌شود و طول زمان خشك كردن چند ساعت می‌باشد.

برای خشك كردن گیاهان دارویی دو نوع خشك كن كابینتی و تسمه‌ای وجود دارد.

خشك كن كابینتی

از مزایای این خشك‌كن كوچك بودن آن است به طوری كه جای كمی را اشغال می‌كند. همچنین می‌توان درجه حرارت داخل دستگاه و سرعت تهویه آن را تنظیم نمود. اندامهای گیاهان نظیر گلها، برگها و ریشه‌ها در این دستگاه به نحو مطلوبی خشك می‌شوند زیرا آنها در فواصل زمانی مناسب جابجا می‌گردند.این دستگاه بستگی به اندام مورد نظر گیاه داشته و معمولا در هر 24 ساعت 3 تا 5 تن از محصول تازه را خشك می‌نماید. كه اندامهای مورد نظر در این دستگاه جابجا می‌شوند لذا این سیستم برای خشك‌كردن ساقه‌ها و انشعابات شاخه‌ای مناسب نمی‌باشد زیرا بر اثر جابجایی اندامهای مذكور خرد گشته و از كیفیت مواد دارویی می‌كاهد.

نظر به اینكه كار پر كردن ظروف مخصوص دستگاه، از اندام گیاهان مورد نظر و قرار دادن آنها در طبقات مربوطه توسط آدمی انجام می‌گیرد و پس از اتمام كار باز باید به طور دستی اقدام به خارج كردن اندامهای خشك شده نمود لذا كار با این دستگاه متضمن زحمت زیادی خواهد بود. به همین دلیل امروزه دستگاه مذكور عملاً كمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خشك كن تسمه‌ای

این خشك‌كن از مدرنترین خشك‌كن‌های دارای جریان هوای گرم می‌باشد كه به منظور خشك كردن اندامهای گیاهان دارویی همواره مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این خشك‌كن 3 تا 5 تسمه متحرك تعبیه شده است.از مزایای این نوع خشك‌كن این است كه برای خارج كردن اندامهای خشك شده نیازی به متوقف كردن دستگاه نمی‌باشد. درجه حرارت، سرعت تهویه و میزان رطوبت داخل آن را نیز می‌توان به خوبی تنظیم نمود (انواع اتوماتیك این دستگاه نیز در بازار وجود دارد). این دستگاه هر 24 ساعت قادر به خشك كردن 8 تا 14 تن وزن تازه محصول می‌باشد. از مزایای این دستگاه بازدهی زیاد و عدم نیاز به كار دائمی است و از معایب آن گران بودن و مصرف زیاد انرژی می‌باشد.

خشك كردن با حرارت مصنوعی با جریان هوای داغ

معمولا از این روش برای خشك كردن علوفه دامی استفاده می‌شود. درمیان گیاهان دارویی تنها می‌توان اقدام به خشك كردن گیاهان مانند تاتوره و تاجریزی نمود. در روش هوای داغ دمای 200 تا 1000 درجه سانتیگراد بكار می‌رود و محصول در زمان 2 تا 5 دقیقه خشك می‌شود.

درجه حرارت خشك كردن گیاهان دارویی بر حسب قسمتهای مختلف آن متفاوت است:

گلها: 50 ـ 40 درجه (سانتیگراد) برگها: 60 ـ 50 درجه ریشه‌ها: 70 ـ 60 درجه

دمای مجاز جهت خشك كردن گیاهان دارویی بر حسب مواد موثره:

اسانس‌ها: 50 ـ 40 درجه گلوكوزیدها: 60 ـ50 درجه آلكالوئیدها: 70ـ60 درجه

ویتامینها حداكثر 80 درجه، دمای بیش از 80 درجه نه تنها سبب تجزیه ویتامینها می‌شود بلكه سبب تجزیه كلروفیل و رنگ سبز گیاه و تبدیل آن به قهوه‌ای نیز می‌گردد.

درجه حرارت مناسب فعالیت آنزیم‌ها 60 ـ 50 درجه سانتیگراد می‌باشد.

خشك كردن در حرارت پایین

این روش بیشتر در مورد نمونه‌های گیاهی كمیاب و یا گیاهانی كه مواد مؤثره آنها خیلی زود تحت تاثیر باكتریها قرار می‌گیرند انجام می‌شود. در این روش به وسیله سرما مولكولهای آب را منجمد كرده و سپس بوسیله خلاء آن را خشك می‌كنند.

تاثیر خشك كردن بر گیاهان دارویی

برای بدست آوردن یك كیلو گیاه خشك باید 8ـ5 كیلو گل تازه یا 6ـ5 كیلو برگ تازه یا 5ـ4 كیلو شاخه‌های دارای برگ و گل تازه و یا 4ـ3 كیلو ریشه تازه را خشك نمود.

كاهش جدی آب سبب بروز واكنشهای غیر مفید در مواد مؤثره گیاهان می‌گردد و تغییرات نامطلوبی را در مواد موثره گیاهان ایجاد می‌كند.

خشك كردن در دمای مناسب سبب تغییرات مطلوبی در مواد موثره مورد نظر ما می‌شود. مثلا گلیكوزیدهای محرك قلب در برگهای گل انگشتانه پس از خشك شدن افزایش می‌یابد و یا پوست تازه گیاه سیاه توسه به علت وجود برخی تركیبات شیمیایی پروتئینی تهوع آور می‌باشد ولی پس از خشك شدن، تركیبات مذكور تجزیه شده و ماده گیاهی مسهل و ملین می‌گردد (رطوبت حدود 14%).

اعمال پس از خشك كردن

روی اندام دارویی خشك شده قبل از عرضه به بازار (بر حسب نوع ماده مؤثره و چگونگی استفاده از آن) باید كارهایی انجام شود كه مهمترین این كارها عبارت است از:

- جدا كردن اضافات نامناسب و تمیز كردن اندام‌های خشك شده از گرد و غبار.

در صورتی كه هنگام جمع آوری محصول قسمت‌هایی از گیاهان دیگر با اندام‌های گیاه مورد نظر مخلوط شود باید جدا گردد. استقرار تهویه‌های مناسب هنگام تمیز كردن اندام‌ها نیز سبب خارج شدن ذرات گرد و غبار حاصل از عملیات تمیز كردن می‌شود.

- الك كردن اندام مورد نظر با دستگاههای مخصوص.

- گاهی اوقات گلهای جمع آوری شده از دمگلهای طویلی برخوردار می‌باشند كه باید اقدام به جدا كردن آنها از گل نمود. برای انجام این كار نیز دستگاههای مخصوص طراحی و ساخته شده است.

معمولاً اندام‌های گیاهانی كه به عنوان چای (دمكردنی) مورد استفاده قرار می‌گیرند باید بصورت خرد شده درآورده و مصرف شوند. میزان خرد كردن اندام‌های مذكور بر حسب اندام گیاه و چگونگی استفاده از آن متغیر است.

انبار كردن و نگهداری گیاهان دارویی خشك

حفظ و نگهداری گیاهان دارویی خشك شده تنها در اماكن خشك امكان پذیر می‌باشد و تهویه این مكانها هم باید به صورت جریان هوای خشك باشد.

نگهداری گیاهان دارویی در انبارهای نامناسب و مرطوب حتی برای مدت كوتاه نیز جایز نیست و بر كیفیت دارو تاثیر منفی دارد زیرا اغلب پیكرهای خشك شده گیاهان دارویی در مدت كوتاهی قادر به جذب رطوبت از محیط اطراف خود می‌باشند. علاوه بر این انبارهای مخصوص حفظ و نگهداری مواد دارویی باید كاملا تمیز و عاری از هر گونه باكتری باشد. از اینرو توصیه می‌شود كه این گونه انبارها پس از ضدعفونی با مواد مناسب مورد استفاده قرار گیرند.

در انبار كردن گیاهان دارویی مختلف مجاور یكدیگر نیز باید نهایت دقت را به عمل آورد كه هرگز گیاهان دارویی محتوی مواد سمی نظیر شاهبیزك، تاتوره، بذرالبنج و … با گیاهان دارویی محتوی مواد غیر سمی در كنار هم در یك مكان نگهداری نشوند زیرا در این صورت ممكن است به واسطه انتقال و مخلوط شدن مواد سمی و غیر سمی با یكدیگر مواد دارویی غیر سمی هم زیان آور و مسمومیت زا گردند.

از انبار كردن گیاهان دارویی كه حاوی بوی تند و نامطبوع می‌باشند نظیر سنبل‌الطیب در كنار گیاهان دیگر باید اجتناب نمود. معمولا پیكره رویشی اكثر گیاهان دارویی مخصوصا آنهایی كه دارای ساپونین می‌باشند بر اثر مرور زمان كاهش می‌یابند از اینرو توصیه می‌شود پیكره رویشی گیاهان بخصوص گیاهانی كه به صورت دمكردنی مورد استفاده قرار می‌گیرند بیش از یك سال در انبار نگهداری نشوند.

نظرات شما عزیزان:

masood

ساعت17:54---21 شهريور 1393

[وب سایت] - [ایمیل]

به انجمن نوین فاز خوش آمدید
http://raveh.ir/forum/

azizikish

ساعت12:59---13 شهريور 1393

[وب سایت] - [ایمیل]

محتسب مستــی بـــه ره دیــــد و گـریبـــــانش گــــرفت مست گفت ای دوست این پیراهن است افسار نیست

گفت مستــی زان سبب افتـــــان و خیـــــزان مــی روی گفت جـــــــرم راه رفتـــــــن نیست ره همــــــوار نیست
پاسخ:سلام ممنون که به وبم سر زدید

سپیدگل

ساعت12:16---13 شهريور 1393

[وب سایت]

بسیارمفیدوباارزشه وبتون خسته نباشی